By TomRollauer 
Są w Krakowie miejsca, które wciągają jak dobra opowieść. Mistrzejowice są właśnie takie — dzielnica z duszą, historią i widokami, które potrafią zaskoczyć nawet kogoś, kto zęby zjadł na chodzeniu po Nowej Hucie. A z drona? Wyglądają jak położone na lekkim wzgórzu, dumne i rozłożyste. Gdyby ktoś miał odwagę, można by tam wbić wielki napis „MISTRZEJOWICE” w stylu hollywoodzkim. Bo czemu nie? Przecież to też gwiazdy — tylko takie z blokowisk.
Drzewo roku Nowej Huty znajduje się w Mistrzejowicach.
Średniowieczne korzenie
Pierwsze wzmianki o Mistrzejowicach to rok 1270 — wtedy nosiły nazwę Mistrevich, co pochodziło od staropolskiego słowa mistrz. W XIV wieku mówiono już o nich Mistrzovicze, a w 1464 roku Kazimierz IV Jagiellończyk nadał im prawo niemieckie. Przez stulecia wieś należała do kapituły krakowskiej — w XVIII wieku było tu około 20 domów i setka mieszkańców. Karczma, młyn, pola — życie toczyło się powoli. Dopiero XIX wiek przyniósł wzrost liczby mieszkańców, pojawił się dwór rodziny Ostrzeszowiczów, a świat zaczął wkraczać w te spokojne okolice.
Podczas I wojny światowej Austriacy wznieśli tu fort 48a „Mistrzejowice” w ramach Twierdzy Kraków. Później przyszła historia, która odmieniła to miejsce na zawsze.
Z wioski do Huty
W 1951 roku Mistrzejowice włączono do Krakowa jako część rozwijającej się Nowej Huty. W latach 60. zaczęły wyrastać osiedla Tysiąclecia i Złotego Wieku, potem Bohaterów Września i Piastów. Bloki ustawiono w przemyślanym układzie, z zielenią pomiędzy, szkołami, przedszkolami, przychodniami. To nie było tylko budowanie mieszkań — to było tworzenie nowego świata. Architekci marzyli, żeby te osiedla miały nazwy czterech pór roku. Trochę szkoda, że się to nie udało, bo wyobrażam sobie „Wiosnę” sąsiadującą z „Jesienią” — byłby w tym poetycki smaczek.
Architektura i sakralne perły
Mistrzejowice to przykład późnego modernizmu w najlepszym, socjalistycznym wydaniu. Z jednej strony blokowiska, które dziś zyskują drugie życie, z drugiej — wyjątkowe kościoły. Najsłynniejszy, św. Maksymiliana Marii Kolbego, został konsekrowany przez Jana Pawła II w 1983 roku. Wnętrze to połączenie monumentalności z ciepłem — rzeźby Gustawa Zemły nadają mu wyjątkowy klimat. A obok drugi, młodszy, kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy z końca lat 80. Oba stoją jak duchowe kotwice dzielnicy.
Fort 48a — od ruin do dumy
Przez lata stał zapomniany, niszczał, był bazgrołami wandali. Aż w końcu stało się coś dobrego — fort 48a został odnowiony. Ściany odmalowano, teren uporządkowano, a mieszkańcy wzięli sprawy w swoje ręce. Kiedy w czerwcu 2024 roku zakończono prace i dodano nowy monitoring, poczułem autentyczną radość. To jest właśnie Nowa Huta w pigułce — jak coś jest nasze, to potrafimy o to zawalczyć.
Świadczą o tym konsultacje społeczne w sprawie przyszłości fortu. Ponad 700 osób wzięło udział w spotkaniach, spacerach i ankietach. To więcej niż na niejednym zebraniu wyborczym. Mistrzejowiczanie pokazali, że nie czekają, aż ktoś im „da” — sami decydują, jak ma wyglądać ich przestrzeń.
Zielona dusza Mistrzejowic
Jeśli mam wybrać jeden powód, dla którego lubię tu spacerować, to są nim Planta Mistrzejowickie. Zielony pas, ciągnący się jak oaza między osiedlami. Alejki wśród drzew, ławki, ścieżki rowerowe, place zabaw. Latem pachnie tu lipą, jesienią szumi złotem liści. To miejsce, gdzie starsi mieszkańcy spacerują z kijkami, dzieci ścigają się na hulajnogach, a psy mają swój raj.
Obok Park Tysiąclecia z amfiteatrem — scena, na której rozgrywają się koncerty i festyny. Dzielnica, choć blokowa, jest zaskakująco zielona. I może właśnie dlatego ma tak przyjazną energię.
Kultura w Kuźni i jazzowa młodzież
Na os. Złotego Wieku działa Klub Kuźnia — filia Ośrodka Kultury im. C.K. Norwida. To nie jest zwykły dom kultury. Tu organizuje się wernisaże, spotkania autorskie, koncerty, warsztaty. Kiedy wchodzisz, masz poczucie, że to trochę salon Mistrzejowic — każdy może zajrzeć, wypić kawę, pogadać, obejrzeć wystawę.
Jest też Młodzieżowy Dom Kultury im. Andrzeja Bursy na os. Tysiąclecia. To tam odbywają się warsztaty „Huta Jazzu” — młodzi uczą się improwizacji, słuchania siebie nawzajem, wspólnego grania. Widziałem ich koncert i powiem jedno: Nowa Huta ma muzyczną przyszłość.
Dzielnica, w której mieszkają mistrzowie
Mistrzejowice to nie tylko historia i architektura. To ludzie — aktywni, pomysłowi, dumni ze swojego miejsca. Rada Dzielnicy działa prężnie, wspiera inicjatywy, organizuje wydarzenia. Widać, że to nie jest dzielnica „sypialnia” — to żywy organizm.
A kiedy patrzę na Mistrzejowice z góry, widzę mozaikę bloków, parków i ulic. Widzę dzielnicę, która przeszła drogę od średniowiecznej wioski do części wielkiego miasta. I myślę sobie, że gdyby ten napis „MISTRZEJOWICE” faktycznie kiedyś stanął na wzgórzu, nie byłoby w tym ani grama przesady.
Bo to dzielnica mistrzów — i to w każdym znaczeniu tego słowa.